Brezilya Faciasının Ardından Türkiye’deki Barajlara ‘Tedbir’ Uyarısı

Brezilya'da maden atık barajının çökmesi sonucu 150 kişinin hayatını kaybettiği, 186 kişinin de halen kayıp olduğu olayda gözler Türkiye'ye çevrildi. Göletler hariç 786 barajın bulunduğu Türkiye için uyarıda bulunan Prof. Dr. Hakan Kutoğlu, "Ülkemizde de buna benzer maden atık barajları, termik santral atık barajları, belediyelerin içme suyu barajları, elektrik santralleri söz konusu. Bunların da ne kadarının deformasyon ölçmesi yapılıyor ne kadarının izlemesi yapılıyor açıkçası bilmiyoruz. Eğer yapılmıyorsa bunların mutlaka yapılması ve takip edilmesi gerekir" dedi.

Geçen 25 Ocak günü Brezilya'nın Manas Gerais eyaletinde bir maden atık barajının aniden çökmesi nedeniyle 150 kişi hayatını kaybetmiş, 186 kişinin ise halen kayıp olduğu belirtilmişti. Güvenlik kameralarına da saniye saniye yansıyan olayın ardından gözler Türkiye'ye çevrildi. Maden atık barajları, termik santral atık barajları, belediyelerin içme suyu barajları elektrik santralleri olmak üzere 786 barajın bulunduğu Türkiye'de bu rakama göletler ise dahil edilmedi.

BEÜ Afet Merkezi kurucu üyesi ve Yönetim Kurulu Üyesi Prof. Dr. Şenol Hakan Kutoğlu, Türkiye'de de benzer olayların yaşanmaması için söz konusu barajları izleyebilecek teknolojiye dikkat çekerek uyardı.

Brezilya'da baraj değil ihmal öldürmüş

Yüzlerce kişinin hayatını kaybettiği olayın aslında erken uyarı sistemi ile önceden tespit edilebileceği, etki alanı içerisinde bulunan insanların olay öncesi bölgeden uzaklaştırılabileceği belirtildi.

Kutoğlu, "Brezilya'da çok elim bir baraj kazası meydana geldi. Bir maden atık barajı aniden çökerek yüzlerce insanın canına mal oldu ve şu anda bildiğimiz kadar 200'ün üzerinde insan kayıp durumda ve ölü sayısının artması çok yüksek ihtimal. Bu baraj kazaları aslında erken uyarı yapılabilecek kazalar. Bir kere doğaya insan unsuru yapı yerleştirdiğinizde bu her zaman bir can ve mal kaybına bir risk ve tehdit oluşturur. Baraj kurduğunuz zaman da mutlaka bu baraj bir tehdittir. Bu barajın yıkılma olasılığı düşük ihtimal de olsa bulunur. Dolayısıyla bu tip tesisler yapıldığı zaman artık günümüz koşullarında mutlaka ve mutlaka bunların deformasyon ölçümlerinin yapılması ve duyarlı sensörlerle, nem ölçerler veya termal kameralarla bunların izlenmesi gerekir. Böylece baraj çökmesi gibi tehlikelerin gerçekleşmeden önce erken uyarıların yapılması amaçlanır. Eğer böyle bir sistem olsaydı baraj çökmeden önce barajın etki alanı içerisinde yaşayan veya çalışan insanları erken uyarı yapıp bu insanları olay olmadan önce hayatlarını kurtarmak mümkün olabilirdi. Dolayısıyla bu baraj kazasında ölen insanlar maalesef teknik anlamda değerlendirmek gerekirse ihmal nedeniyle hayatlarını kaybetmişlerdir" diye ifade etti.

"İzleme sistemi olsaydı, bölgedeki insanların boşaltılması mümkün olabilirdi"

Prof. Dr. Hakan Kutoğlu, güvenlik kameralarınca da saniye saniye kaydedilen faciayı gazetecilere değerlendirdi. Görüntülere yansıyan alanın sağlıklı gibi gözükse de su yalıtım sistemindeki sızıntı nedeniyle facianın yaşandığını aktaran Kutoğlu, teknolojik aletlerle yapılabilecek izleme sistemi sayesinde insanların hayatlarının kurtarılabileceğini aktararak şöyle devam etti:

"Bu kazayı inceleyecek olursak barajın gayet sağlıklı olduğu gözüküyor ama bu görüntünün çok aldatıcı olduğu görülüyor. Birdenbire o katı yer kabuğu adeta çamur yığını olarak aşağıya akıyor. Demek ki burada baraj gövdesi ile su arasında bulunması gereken su yalıtım sisteminde sızıntı olmuş. Bu sızıntı nedeniyle barajın ön tarafına gövdeye su kaçağı olmuş, sızıntı devam etmiş. Barajın gövdesi artık stabilizesini kaybetmiş ve çamur yığınına dönmüş ve artık kendini aşağıya doğru bırakmış. Onun arkasındaki su tabakası serbest kalıp bütün yüzlerce kişinin kaybolmasına neden olmuş. Oysa burada bir izleme sistemi olsaydı, bir termal kamera sistemi, toprak nemi ölçme veya diğer jeodezik yöntemlerle deformasyonu izleme çalışma yapılmış olsaydı buradaki su sızıntısının toprak içerisinde yayılması tespit edilip bu barajın yıkılmadan önce tedbir alınması, alınamıyorsa da burada yaşayan ve çalışan insanların o bölgeden boşaltılması mümkün olabilirdi."

'Türkiye'deki baraj ve göletlerin izlenmesi gerekiyor'

Türkiye'de yer alan ve söz konusu 786 baraj ve göletlerin termal kamera, nem ölçer gibi cihazlarla kolaylıkla anlık takip edilebileceğini ve olası faciaların da önüne geçilebileceğinin vurgusunu yapan Prof. Dr. Hakan Kutoğlu, "Bu olayı niye bu kadar kritize ediyoruz çünkü ülkemizde de buna benzer maden atık barajları, termik santral atık barajları söz konusu, bunun yanı sıra belediyelerin içme suyu barajları söz konusu, elektrik santralleri söz konusu. Bunların da ne kadarının deformasyon ölçmesi yapılıyor ne kadarının izlemesi yapılıyor açıkçası bilmiyoruz. Eğer yapılmıyorsa bunların mutlaka yapılması ve takip edilmesi gerekir. Günümüz koşullarında bu izlemeler kolaylıkla yapılabiliyor. Bu barajlarda bir çöküntü veya kaza meydana geldiğinde bunların etkileyeceği alanlardaki yapıların envanterinin çıkartılması gerekiyor ve gerekiyorsa da olası istenmeyen durumlar karşısında can kaybının olmaması için etki alanı içerisindeki insanların etki alanı dışarısına çıkartılması gerekiyor. Allah korusun bu bugün Brezilya'da meydana geldi. Yarın bir gün bizim ülkemizde de meydana gelebilir. O yüzden bizler araştırmacılar olarak teknik elemanlar olarak bu olaydan yola çıkarak ülkemizdeki yetkilileri bu konuda uyarmak istiyoruz" diye ifade etti.