Paha Biçilemeyen Çinilerin Üretildiği Fırınlarda Kazılar Yeniden Başladı

Bursa'nın İznik ilçesinde tarihî çini fırınlarında arkeoloji kazıları başladı.

İznik çiniciliği Osmanlı döneminde sarayın büyük desteği ile gelişti. 18. yüzyıl sonlarına doğru sarayın malî kriz yaşamasıyla birlikte çini de son buldu. İznik'te 30 yılı aşkın bir zamandır dönem dönem yürütülen çini fırınları kazıları, İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyelerinden Belgin Demirsar Arlı başkanlığında geçtiğimiz günlerde yeniden başladı.

Orjinal İznik çinilerine koleksiyonerler paha biçemiyor. Avrupa müzayedelerinde milyon dolarlara alıcı buluyor. Koleksiyonerlerin elinde bulunan nadide İznik çinileri büyük meblağlara satılıyor. Osmanlı dönemine ait İznik çinisi tabak, en son İngiltere'nin başkenti Londra'da düzenlenen müzayedede 1 milyon 426 bin 500 sterline (yaklaşık 5 milyon TL) alıcı buldu.

İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi Bölümü öğretim üyesi Belgin Demirsar Arlı, "Çini fırınları kazısına İstanbul Üniversitesi'nden çeşitli uzman ve öğrencilerin teşkil ettiği 15 kişilik bir ekiple başladık. Kültür ve Turizm Bakanlığı ile İstanbul Üniversitesi adına Bakanlar Kurulu kararıyla yürütülen çalışmalarda çini ve seramik üretim teknolojilerini aydınlatmaya yönelik araştırmalar yapılmakta. Bakanlık temsilcisi olarak Adıyaman Müzesi uzmanlarından Fatma Savsar'ın katıldığı çalışmaların eylül ayının ortalarına kadar sürmesi planıyor. Çalışmalar bu yıl da İznik II. Murat Hamamı'nın doğusunda yer alan BHD kodlu kamulaştırılmış alanda, XIV-XVII. yüzyıllar arasında faaliyet gösterdiği tespit edilen çini fırınları ve atölyelerin bulunduğu şantiyede devam etmekte. 2013 yılında kamulaştırılarak BHD kodlu alana dâhil edilen kazı alanına kuzeyden bitişik yaklaşık yarım dönümlük yeni bölümde yoğunlaştık. 15. yüzyıla tarihlenen 3 fırına rastlanmış. İznik çiniciliği açısından önem arz eden bu fırınlar açığa çıkarıldıktan sonra koruma altına alındı. 2018 kazı sezonunda, 2017 yılında bir kısmı açılan, BHD olarak isimlendirilen atölye alanında 8. fırının ortaya çıkarılmasına başlandı. İstanbul Üniversitesi'nin en uzun soluklu kazılarından biri olan İznik kazıları Kültür ve Turizm Bakanlığı'nın tahsisatının yanı sıra Bursa Büyükşehir Belediyesi'nin desteği, İznik halkının anlayış ve ilgisiyle yürütülüyor" dedi.

18. yüzyılın ardından terk edilip toprak altında kalan İznik çini fırınları, 1967 yılında İstanbul Üniversitesi Sanat Tarihi ve Arkeoloji Bölümü Başkanı Prof. Dr. Oktay Aslanapa tarafından keşf edildi. 1994 yılından itibaren çalışmalar yine aynı bölüme ait öğretim üyesi Prof. Dr. Ara Altun başkanlığında, çeşitli bilim adamları ve öğrencilerin iştirakiyle sürdürüldü. Bugün ise bu görevi öğretim görevlisi Belgin Demirsar Arlı yürütmekte.